Sene sonu envanter ve stok sayımı ve envanter degerlemesi
İlgili mevzuatlar gereğince firmalarca dönem içinde gerçekleştirilen alım-satım faaliyetleri,
stoklarında bulunan mallar, alacaklar, borçlar, kasasında veya bankada
bulunan tutarlar üzerinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine uygun olarak
sürekli kontrol yapmakla beraber, bu işlemlerle ilgili dönem sonunda da
bir takım kayıt ve sağlamalar yapması gerekmektedir.
Firmalar adına dönem sonu işlemleri, “belli bir tarih itibariyle” gerçek, doğru ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve mali mevzuata uygun mali tabloları hazırlamaya yönelik işlemlerdir. Dönem sonu işlemlerinin en belirgin olanı bilirkişiler tarafından envanter çıkarmaktır.
Dönem sonu envanter işlemleri ve kayıtları ; muhasebe kayıtlarının
doğruluğunu ölçmek için muhasebe dışında bu kayıtlardaki rakamların
temsil ettikleri varlıkların sayılması ve ölçülmesi, tartılması ve
değerlenmesi suretiyle kontrolüdür.
Stokların Değerlemesi ve raporlaması işlemi saırasında işletmenin satmak, kullanmak ve üretmek üzere edindiği malzeme, ticari mal, yarı mamul, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede nakde çevrilebilen varlıkların sayımlarının yapılarak değerlenmesi ve raporlanması aşamalarından oluşmaktadır.
STOKLARA İLİŞKİN DÖNEM SONU ENVANTER VE DEĞERLEME İŞLEMLERİ
ticari işletmelere dahil emtia, maliyet bedeli ile değerlenmektedir. Maliyet bedeli ise iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması sebebiyle yapılan ödemelerle bunlarla irtibatlı olan giderlerin toplamını ifade etmektedir.
Üretilen Ürünlerin Değerlemesi: Mamul üreten işletmeler ürettikleri ürünler için malzeme, işçilik ve çeşitli giderler hesaplanarak, yapılan bu harcamalar üretimi tamamlanan ürünlere bölünerek birim maliyet hesaplanır. Ürün için yapılan giderlerin tespit edilerek belli ölçülere göre dağıtılması ve birim maliyet ile üretilen ürünler stoklar değerleme raporu hazırlanması önem zrz etmektedr.
Değeri Düşen Malların Değerlemesi: Çeşitli nedenlerle depoda bekleyen mal zarar görmüş veya fiyatı düşmüş olan ve beklenmeyen sel, deprem gibi olağanüstü durumlar nedeniyle kayıplar meydana gelen malların piyasa değerinde % 10 ve daha fazla bir düşme meydana geldiğinde emsal bedeli ile değerlenebilmektedir. Emsal bedeli ortalama satış fiyatı veya değerlemeyi yapan spk lisanslı değerleme uzmanı takdir esasına göre tespit edilmektedir. Kıymeti düşen malların emsal bedelinin tesbitinde ortalama satış fiyatı esasının uygulanabilmesi için işletmenin değerlemesini yapacağı maldan en az % 25 oranında satış miktarını gerçekleştirmiş olması gerekmektedir.
Normal ölçüdeki kayıplar fire olarak kabul edilip, envanterde doğrudan doğruya yer almazlar ve böylece satılan malın maliyetini etkilemiş olurlar. İşletmede meydana gelen tabii afetler neticesinde değeri düşen malların emsal bedeli ile değerlenerek uğranılan zararın gider kaydedilebilmesi için öncelikle meydana gelen olayın kanıtları ortadan kalkmadan mahkeme, ittaiye ve benzeri ilgili makamlara olayın tespit ettirilmesi gerekir. Tespit belgesi ile barebar, olayın olduğu hesap dönemi içinde, bağlı bulunulan vergi dairesine müracaat edilerek, kıymeti düşen mallar için emsal bedelinin takdiri istenir. Takdir komisyonu tarafından emsal bedelinin tesbitinden sonra maliyet bedeli ile emsal bedeli arasındaki değer kaybı kadar karşılık gideri yazılarak sonuç hesaplarına aktarılabilir.
EMTİANIN EMSAL BEDELİ İLE DEĞERLEMESİ:
Makine ekipman ve envearter emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan, veya bilinmeyen yada doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsal bedeli olarak tanımlanmıştır. Emsal bedelin, Ortalama Fiyat Esası, Maliyet Esası veya Takdir Esasına göre belirleneceği belirtilmiştir. Bu esasların sıra ile takibi zorunludur. Makine ekipman değerlemesi yapan spk lisanslı değerleme uzmanları tarafından hesaplalanan değerlerde emsal bedel olarak kabul edilecektir.
Emsal Bedel ile değerleme işlemi emtia ile ilgili olarak genellikle, işletmeden çekilen değerler satış bedelinin maliyet bedeline nazaran %10 ve üzerinde düşüş gösterdiği hallerde Kıymeti düşen ve değersiz hale gelen mallarda İmha edilmesi gereken mallarda, personele verilen mallarda ve işletmece yapılan ayni bağış ve yardımlarda kullanılmaktadır.
Envanter konusunda yapılan yasal düzenlemelere göre, envanter çıkarmakla yükümlü olan birinci sınıf tacirler ve işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler esas itibariyle işletmelerine ait tüm mevcut, alacak ve borçlarını envantere dahil etmek zorundadır. ferdi işletmelere bu konuda istisna getirilmiş ve mükelleflerin sahip oldukları fabrika, ambar, atelye dükkan, mağaza ve arazinin işletmede ister tamamen ister kısmen kullanılsın, değerlerinin tamamı üzerinden envantere alınacağı hükme bağlanmıştır. Yine aynı maddede ticaret hanları gibi oda oda veya kısım kısım kullanılabilen binalarla, evlerin ve apartmanların yarısından fazlası işletmede kullanıldığı takdirde envantere dahil edilmesi öngörülmüştür
Envanter her hesap dönemi sonunda muhasebe içi ve muhasebe dışı envanter yöntemine göre çıkarılmaktadır. Envanter farkları, hesap dönemi sonunda muhasebe içi envanter ile muhasebe dışı envanter arasındaki eksik veya fazlalıklar nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Yukarıda bahsedildiği üzere, muhasebe içi envanter, yasal ticari defterlere kaydedilen bilgilere göre hesap dönemi sonunda mevcut alacak ve borçların çıkarılması işlemidir. Muhasebe dışı envanter ise, işletmede bulunan mevcutlarla alacak ve borçları tartmak, ölçmek, saymak ve değerlemek suretiyle belirlenmesidir. Buradan anlaşılacağı üzere, fiili sayımda elde edilen sonuçlar ile kaydi envantere göre elde edilen sonuçlar karşılaştırılacaktır. Bu karşılaştırma sonucunda fiili sayım mevcudu ile kaydi sonuçlar arasında fark yoksa miktar dengesini sağlamak yönünden yapılması gereken herhangi bir işlem olmayacaktır. Bu karşılaştırma sonucunda, arada fark bulunması durumunda, bulunan farklar geçici olarak "sayım ve tesellüm noksanları" veya "sayım ve tesellüm fazlaları" hesaplarına kayıtta bulunmak suretiyle giderilecektir.
Fiziksel olarak sayıma başlamadan önce, raflarda ve depolarda hazırlıklar yapılmalıdır. Ürünlerin saklanma koşulları sayıma uygun hale getirilmelidir. Farklı yerlere dağılmış olan ürünler mümkünse aynı alana toplanmalıdır. Raf arkaları, kapı arkaları, köşeler gibi beklenmedik yerler kontrol edilmelidir.
Sayım tekniği açısından, alanlara ayrılmış sayım mekanında her raftan farklı üç kişinin geçmesi tercih edilebilir. İlki, yukarıda söz ettiğimiz toparlama, sayıma hazırlama adımını, ikincisi elle saydıktan sonra bir kağıda yazıp ürünlerin üzerine yapıştırma adımını, üçüncüsü de adedi kontrol ederek el terminaline giriş adımını uygulayabilir.
Sistem açısından hazırlıklar, belgelerin tamamlanması yönünde yapılır. Sayım tarihinden önceye ait belgelerin tamamlanması zorunludur. Satışların aktarımı yine önemli bir noktadır. Zorunlu durumlarda, sayım sırasında sayılmış alana giriş veya çıkış yapılırsa, aynı adetler kayıtlı sayım değerlerinde düzeltme yapılabilir.
Genellikle sayımda daha fazla terminale gerek duyulduğu için, geçici olarak sisteme uyumlu el terminalleri kullanarak süreç hızlandırılabilir. Varsa diğer depo ve mağazalardan terminal alımı planlanmalıdır. Gerekiyorsa, normalden fazla uzak erişim lisansı sağlanmalıdır.
Sayımı yapacak ekibin deneyimli olmadığı veya sayımın zor olduğu ürün gruplarını düşünerek, ya da daha güvenli sayım sonuçları elde etmek için, her alanın ikinci kez farklı bir kişi tarafından sayılması planlanabilir. Bu durumda ilk sayımla birlikte stok karşılaştırması yapılır, ardından ikinci sayım yapıldığında hem stok hem de iki sayım sonucu birlikte ele alınarak üçlü kontrol uygulanır.
deal olarak, günlük eksi stokların mağazalarda sayılması ve bilgi işleme gerek olmadan otomatik olarak düzeltmesinin yapılması beklenir. Daha önemlisi, eksi stoklar, otomatik sipariş sürecinin dışında kalmaktadır. Bu yüzden eksi stoklu ürünler haftalık veya günlük olarak ilgililere otomatik olarak raporlanır. Bilgi işlem, bu durumdaki ürünleri çok dikkatle izlemelidir.
Sayımların tutarsal olarak değerlemesi daha çok muhasebeyi ilgilendirse de, karlılık açısından satın almayı da yakından etkiler. Sayım farkı hareketlerinde birim fiyat olarak genellikle son alış fiyatları kullanılır.
Sayımı yapan kişilerin stok adetlerini görerek veya görmeden sayım yapması da önemli bir karardır. Bazı durumlarda stok bilgisi ürünün farklı yerlerde de saklanmış olabileceğini göstereceği için avantaj olabilir. Diğer yandan da, sayım adetlerinin girişinde kolaya kaçıp stok adetlerinin aynen girilmesine neden olabilir. Sayımı yapacak kişilerin ve ürünlerin durumuna göre bu konuda karar verilmelidir. SPK makine raporu hazırlanması konusunda hizmet veren firmamızdan stok ve envater sayımı vedegerlemesi konusunda bilgi ve destek alabilirsiniz.
Mail adreslerimizden:
cengizdegerleme@outlook.com
Telefon ile :
GSM: 0553 690 34 77
GSM: 0530 408 34 77
GSM: 0530 884 77 77
ulaşabilirsiniz.